Wanneer mensen veel last hebben van heftige pijn, kan de behandelend arts ervoor kiezen om een zeer sterke pijnstilling in te zetten. Morfine is een voorbeeld van een middel dat een krachtige pijnverlichting biedt en wordt vaak voorgeschreven in de palliatieve fase, bij kanker, na een hartinfarct, bij benauwdheid of na een operatie. Morfine heeft naast een krachtige pijnstillende werking, ook bijwerkingen. In deze blog bekijken we wat de morfine bijwerkingen zijn bij ouderen.
Wat is morfine precies?
Als je de zaadbol van de opiumpapaver opensnijdt, druipt hier wit melksap uit. Wanneer je dit melksap laat drogen, heb je opium; een wit poeder dat zogenaamde "alkaloïden" bevat. Die alkaloïden beschermen planten tegen vijanden van buitenaf. Bij mensen hebben deze stofjes effect op het centrale zenuwstelsel, daarom worden ze gebruikt in genotsmiddelen en medicijnen. Voorbeelden van alkaloïden zijn nicotine, cafeïne en morfine. Morfine werd in 1804 ontdekt door de Duitse apotheker Friedrich Sertürner. Hij ontdekte dat opium, naast codeïne, noscapine en papaverine, ook morfine bevat. Omdat morfine afkomstig is uit opium, valt morfine onder de opiaten.
Morfine bijwerkingen bij ouderen
Zoals gezegd is morfine een goed middel tegen extreme pijn. Het is ook makkelijk toepasbaar want het kan toegediend worden in verschillende vormen. Zo kun je een morfinepleister krijgen, zijn er morfine tabletten en zetpillen, kun je een morfine injectie krijgen en morfine toegediend krijgen met een infuuspomp. Ondanks de uitstekende pijnstillende werking, zijn de bijwerkingen van morfine wel iets om rekening mee te houden:
- Obstipatie: Alle opioïden zorgen ervoor dat je darmen minder bewegen. Hierdoor wordt je voeding niet meer op normale snelheid door je darmen verwerkt, met als gevolg verstopping. Om dit te verhelpen, krijg je tijdens het gebruik van morfine ook altijd een laxeermiddel voorgeschreven.
- Misselijkheid: De eerste paar dagen kunnen misselijkheid en braken optreden. Dit komt doordat morfine de triggerzone in de centrale hersenstam activeert, waardoor je lichaam een seintje krijgt dat het wil overgeven.
- Duizeligheid: Ook verstrekt morfine je evenwichtsgevoel, waardoor je lichaam veel sterker reageert op bewegingen. Dit, in combinatie met voeding die langer in je maag blijft zitten, kan duizeligheid veroorzaken wanneer je opstaat of je omdraait.
- Droge mond: Morfine blokkeert de zenuwbaan van de speekselklieren. Dat is lastig, want hierdoor krijgen de klieren geen seintje meer om speeksel aan te maken en krijg je een droge mond.
- Verwardheid: Je hoort vaak dat mensen een beetje ander gedrag gaan vertonen door het gebruik van morfine. Wat doet morfine met je gedrag? Door morfine kun je levendig gaan dromen en eventjes niet meer weten of je nu droomt of wakker bent. Hierdoor kun je verward overkomen.
- Ademhaling: Omdat pijnprikkels minder heftig worden doorgegeven, kun je eindelijk beter ontspannen en wordt je ademhaling rustiger. Wat doet morfine dan met je hart? Je hartslag zal hierdoor verlagen.
Je kunt je voorstellen dat met deze bijwerkingen vooral ouderen hinder kunnen ondervinden bij de opstart van morfine. Door misselijkheid wordt er minder gegeten en de duizeligheid zorgt ervoor dat beweging afneemt en het valrisico verhoogt. Maar juist bij bedlegerigheid is beweging en goede voeding noodzakelijk. Gelukkig verdwijnen de bijwerkingen in bijna alle gevallen binnen enkele dagen.
Zijn er vragen over het inzetten van morfine bij ouderen? Ga dan eens in gesprek met een wijkverpleegkundige uit de buurt. Je vindt de dichtstbijzijnde thuisverpleging door je postcode in te toetsen op de startpagina van deze website.